به همان اندازه که سلامت دندان‌های ما مهم است، سلامت لثه ها نیز از نظر سلامت دهان و دندان اهمیت زیادی دارد. در حقیقت، سلامت لثه نیز اساس سلامت دندان‌ها است، زیرا توانایی دندان‌ها برای نگه‌داشتن سالم در دهان تا حد زیادی به سلامت لثه ها بستگی دارد.
به همین دلیل، مراقبت از لثه در حین انجام مراقبت‌های منظم از دهان، یکی از مراحل مهمی است که نباید از آن چشم‌پوشی کرد. این ساختار داخل دهانی که دارای بافت نرمی است، دندان‌ها را احاطه کرده و می‌تواند مشکلاتی مانند التهاب ایجاد کند که در صورت عدم مراقبت می‌تواند باعث ازدست‌دادن دندان شود.
مراقبت از لثه با صحیح‌ترین و سالم‌ترین روش‌ها چگونه انجام می‌شود (مراقبت صحیح از لثه چیست)؟
مراقبت‌های منظم داخل دهانی:
مراحل مراقبت داخل دهانی مانند مسواک زدن دندان‌ها، استفاده از آب مراقبتی، و تمیزکردن منظم با نخ دندان ممکن است به نظر برسد که فقط برای دندان‌ها انجام می‌شود، اما در واقع به طور مستقیم کل دهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
مسواک زدن مرتب دندان‌ها و ریشه دندان‌ها لثه‌های تمیز و سالمی را به همراه دارند. به همین دلیل باید مراقب مسواک زدن حداقل ۲ بار در روز بود. مراقبت دقیق از دهان باید حداقل یکبار در هفته انجام شود. در غیر این صورت، باکتری‌هایی که در دهان، ریشه دندان و لثه ته‌نشین می‌شوند، در طول زمان می‌توانند آسیب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد کنند.
انتخاب محصول مناسب:
درحالی‌که بسیار مهم است که در حین مراقبت از دهان و لثه چند بار و چه مدت انجام شود، کیفیت محصولات و موادی که مراقبت انجام می‌شود نیز مهم است. به‌عنوان‌مثال، مسواک با نوک سخت ممکن است مستعد خونریزی لثه و رشد باکتری شود.
استفاده از مسواک با نوک نرم و تعویض مسواک حداکثر هر ۳ ماه یکبار به ما این امکان را می‌دهد که در برابر باکتری‌هایی که به‌مرورزمان روی مسواک می‌نشینند اقدامات احتیاطی انجام دهیم. باید به محتوای فرآورده‌های خوراکی استفاده شده توجه شود و دقت شود که کیفیتی داشته باشند که به دندان‌ها و ساختار لثه آسیب نرسانند.
مراجعه منظم به دندانپزشک:
مهم است که ما به طور منظم سلامت دهان و دندان خود را بررسی کنیم تا بتوانیم سلامت لثه های خود را کنترل کرده و در شرایط غیرعادی متوجه آن شویم. مراجعه به دندانپزشک یکبار در ماه برای معاینات معمول خود، برای مشاهده تغییرات رنگ و بافت با معاینه لثه ها در مقابل آینه. از نظر تشخیص زودهنگام مشکلات داخل دهانی که ممکن است در آینده رخ دهد بسیار مهم است.
معاینه منظم دندانپزشکی حداقل دو بار در سال ضروری است. منتظر نمانید تا احساس درد کنید. به‌طورکلی، زمانی که احساس تحریک می‌کنید، لثه‌های شما قبلاً از یک عفونت یا بیماری پیشرفته لثه رنج می‌برند. با دندانپزشک خود در مورد سلامت دهان خود صحبت کنید. دندانپزشک شما ممکن است لثه‌های شما را بررسی کند تا علائم لثه‌های ناسالم را تشخیص دهد.
دندانپزشک شما همچنین می‌تواند مؤثرترین محصولات بهداشت دهان و دندان را برای رفع نیازهای خاص شما توصیه کند. بدون شک، متخصص بهداشت دندان شما برای ازبین‌بردن پلاک باکتریایی و جرم (تارتار) که پلاک باکتریایی را در اطراف و زیرخط لثه شما به دام می‌اندازد، به تمیزکردن حرفه‌ای نیاز دارد.
مسواک زدن صحیح:
چندین عادت سالم وجود دارد که می‌توانید برای حفظ و بهبود سلامت لثه های خود داشته باشید. مسواک زدن حداقل دو بار در روز با یک مسواک نرم به کنترل پلاک‌هایی که می‌تواند در دهان شما ایجاد می‌شود کمک کند.
برخی از مسواک‌ها دارای موهای نازکی هستند که به‌اندازه کافی نازک هستند تا زیرخط لثه بروند و به‌قدری نرم هستند که باعث تحریک نشوند، بنابراین چنین مسواک‌هایی باید ترجیح داده شوند. هنگام مسواک زدن جلو و پشت دندان‌ها، مسواک را با زاویه ۴۵ درجه به سمت خط لثه قرار دهید. حرکت ضربه‌ای که روی دندان انجام می‌دهید باید در حرکات عقب و جلو کوتاه و آرام باشد.
استفاده صحیح از نخ دندان:
نخ دندان کشیدن حداقل یکبار در روز برای ازبین‌بردن پلاک باکتریایی و بقایای مواد غذایی به جلوگیری از بیماری لثه کمک می‌کند و درعین‌حال از پوسیدگی دندان و بوی بددهان در این فرایند جلوگیری می‌کند. نخ دندان باید با به‌صورت ملایم بین دندان‌های شما قرار گیرد.
خم کردن نخ به شکل C در اطراف هر دندان بسیار مهم است و نخ را به سمت بالا و پایین دندان و زیرخط لثه بکشید. باید، یک‌تکه نخ جدید باید بین هر دندان قرار داده شود تا از بازگشت میکروب‌ها به دهان جلوگیری کنید.
چگونه لثه های سالم را تشخیص دهیم؟
بافت لثه سالم ویژگی‌های خاص خود را دارد. رنگ بافت نرمال لثه می‌تواند متفاوت باشد، اما معمولاً صورتی مرجانی یا سایه تیره‌تر این رنگ‌دانه است (تغییر رنگ‌دانه‌ها به پیشینه وراثی شما بستگی دارد). بافت لثه سالم ملتهب نیست و بنابراین در اطراف دندان شما احساس راحتی و طبیعی می‌کنید.
شکل بافت لثه معمولاً تیغه‌ای یا هرمی به نظر می‌رسد و به دنبال آن یک خط منحنی در اطراف دندان وجود دارد. بافت نرمال لثه معمولاً سفت است و ممکن است در قسمت بیرونی لثه مانند قسمت بیرونی پرتقال ظاهری نقطه‌چین داشته باشد. در نهایت، لثه‌های سالم خودبه‌خود خونریزی نمی‌کنند.
چه چیزی باعث بدتر شدن سلامت لثه می‌شود؟
طبق گفته آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا، مهم‌ترین علت بیماری یا التهاب پریودنتال، پلاک دندانی باکتریایی است. بافت لثه اغلب به پلاک باکتریایی با التهاب پاسخ می‌دهد و زمانی که مقدار تهاجمی در برابر خط لثه زیاد می‌شود، ایجاد می‌شود. هنگامی که پلاک باکتریایی برداشته می‌شود، التهاب معکوس می‌شود.
برخی عوامل دیگر نیز می‌توانند منجر به بیماری‌های پیشرفته لثه شوند، مانند سن، استرس، ژنتیک، مصرف دخانیات، داروها، چاقی، رژیم غذایی نامناسب، یا دندان‌قروچه یا فشردن دندان‌ها. همچنین ممکن است بین بیماری پریودنتال و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت، بیماری قلبی و آرتریت روماتوئید ارتباط وجود داشته باشد.
شایع‌ترین علائم هشداردهنده
علائم و نشانه‌های مختلفی وجود دارد که ممکن است متوجه یا احساس کنید که نشان‌دهنده به خطر افتادن سلامت لثه یا پیشرفته بیماری لثه است:
- لثه‌های قرمز، ملتهب یا حساس
- کنده شدن لثه از روی دندان
- التهاب هنگام فشار دادن روی لثه‌ها
- لق شدن یا جداشدن دندان‌های دائمی از دندان‌های دیگر
- هرگونه تغییر دربسته شدن طبیعی دهان شما
- بوی بد دهان
همچنین، لثه های تحریک شده اغلب هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن خونریزی می‌کنند، تغییر روش تمیزکردن دهان به‌صورت روزانه می‌تواند اثربخشی آن را در برابر بیماری لثه افزایش دهد.
بیماری لثه چیست؟
بیماری لثه زمانی رخ می‌دهد که لثه‌ها دچار باکتری عفونی شوند. عفونت باعث التهاب و تحریک بافت لثه می‌شود. بیشتر بزرگسالان در مقطعی از زندگی خود بیماری لثه را تجربه می‌کنند. بیماری های لثه را می‌توان بدون جراحی در مراحل اولیه درمان کرد. اما اگر بیماری پیشرفت کرده و مشکلات جدی ایجاد کرده باشد، ممکن است برای درمان به روش‌های جراحی نیاز باشد. تشخیص و درمان زودهنگام بیماری لثه بسیار مهم است؛ بنابراین شناخت علائم بیماری لثه ضروری است.
بیماری لثه در چند مرحله رخ می‌دهد. بیماری لثه در مراحل اولیه به‌سادگی به‌عنوان ژنژیویت شناخته می‌شود. هنگامی که التهاب لثه درمان نمی‌شود، رباط‌های پریودنتال که بافت‌های همبند هستند که دندان‌ها را به استخوان فک ثابت می‌کنند، ملتهب می‌شوند. به این درجه از التهاب لثه «پریودنتیت» می‌گویند. پریودنتیت یک مشکل جدی برای سلامت لثه است و باید به‌سرعت درمان شود. تشخیص علائم بیماری لثه در مراحل اولیه دشوار است.
علائم بیماری لثه چیست؟
علائم بیماری لثه در مراحل اولیه شامل تورم، قرمزی و حساسیت در لثه است. لثه‌ها ممکن است پس از مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن خونریزی کنند. علائم خطرناک در سلامت لثه را می‌توان به‌صورت زیر فهرست کرد:
لثه‌های قرمز و متورم:
این اولین علامتی است که نشان می‌دهد مشکل در لثه‌ها وجود دارد. بیماری لثه معمولاً با التهاب در امتداد خط لثه شروع می‌شود. لثه‌های سالم صورتی روشن به نظر می‌رسند. در صورت مشاهده قرمزی غیرطبیعی لثه، لازم است با پزشک مشورت شود.
بوی بد دهان:
در شرایط عادی باکتری‌های زیادی در دهان وجود دارد. باکتری‌ها از پلاک‌هایی که روی سطح دندان جمع می‌شوند تغذیه می‌کنند. هنگامی که پلاک‌ها تمیز نمی‌شوند، تعداد باکتری‌های دهان نیز افزایش می‌یابد. باکتری‌ها سمومی ترشح می‌کنند که می‌توانند لثه‌ها و دندان‌ها را تحریک کرده و باعث بوی بد دهان شوند. بوی بد دهان می‌تواند نشانه بیماری لثه باشد
کوچک شدن لثه‌ها:
اگر دندان‌ها نسبت به قبل بلندتر به نظر می‌رسند ممکن است تحلیل لثه شروع شده باشد
دندان‌های حساس:
حساسیت بیش از حد دندان‌ها به سرما و گرما از جمله علائم بیماری لثه است. این علامت معمولاً با تحلیل لثه رخ می‌دهد.
درمان لثه چگونه انجام می‌شود؟
بسته به مرحله بیماری، میزان اثربخشی درمان‌های قبلی و وضعیت سلامت لثه عمومی، روش‌های انتخاب شده برای درمان لثه متفاوت است. درمان‌ها؛ به دودسته درمان‌های جراحی و غیر جراحی تقسیم می‌شود که درمان‌های غیر جراحی لثه به شرح زیر است:
۱. تمیزکردن حرفه‌ای دندان:
پلاک و جرم زمانی که زیرخط لثه قرار می‌گیرند باعث بیماری لثه می‌شوند. رهایی از این مشکل با تمیزکردن حرفه‌ای دندان امکان‌پذیر است. در تمیزکردن حرفه‌ای دندان‌ها که فرایندی بسیار ساده است، دندانپزشک پلاک و تارتار را عمیقاً تمیز می‌کند. اگر فرد مستعد بیماری لثه باشد، دندانپزشک ممکن است بیش از دو بار در سال تمیزکردن حرفه‌ای دندان را توصیه کند. تمیزکردن منظم لثه به پیشگیری از بیماری لثه کمک می‌کند.
۲. جرمگیری دندان و برنامه‌ریزی ریشه:
اگر دندانپزشک تشخیص دهد که پلاک و جرم زیر لثه جمع شده است، جرمگیری و برنامه‌ریزی ریشه را اعمال می‌کند. این روش تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در این روش پلاک و جرم بالا و زیرخط لثه برداشته می‌شود. سپس لکه‌های ناهموار روی ریشه دندان صاف می‌شوند و چسبیدن و تکثیر باکتری‌ها را با مشکل مواجه می‌کنند. درمان لثه در برخی موارد نیاز به جراحی دارد.
۳. جراحی کوچک کردن پاکت:
در طی این روش، لثه ها به سمت عقب بلند شده و تارتار انباشته شده در زیر آنها برداشته می‌شود. در همان زمان، پاکت‌هایی که در اثر فرورفتگی لثه ها ایجاد شده و با جرم دندان پر شده‌اند، تمیز می‌شوند. در برخی موارد، استخوان آسیب‌دیده دندان ممکن است نیاز به اصلاح داشته باشد.
سپس لثه‌ها در جای خود قرار می‌گیرند تا محکم در اطراف دندان قرار گیرند. بستن صحیح شکاف بین لثه و دندان همچنین مناطقی را که باکتری‌های مضر رشد می‌کنند محدود می‌کند؛ بنابراین، احتمال مشکلات جدی سلامتی که ممکن است از بیماری پریودنتال ناشی شود نیز کاهش می‌یابد.
۴. پیوند استخوان:
در عملیات پیوند استخوان؛ به‌جای استخوانی که در اثر بیماری لثه از بین رفته است، از پیوندهای استخوانی که از استخوان خود بیمار یا استخوان مصنوعی به دست می‌آید، استفاده می‌شود. این گرافت ها جایگزین استخوان در نواحی تخریب شده در اثر بیماری پریودنتال می‌شوند و به بازسازی استخوان در ناحیه کمک می‌کنند. هدف از این روش، اتصال مجدد دندان‌ها به استخوان است.
۵. پیوندهای بافت نرم:
با این روش لثه های نازک تقویت می‌شوند و یا مکان‌هایی که لثه ها کشیده می‌شوند (مناطقی که ریشه دندان باز است) پر می‌شود.
۶. بازسازی بافت هدایت شده (GDR):
فرایند بازسازی بافت هدایت شده شامل تحریک رشد استخوان‌هایی است که از دندان‌ها حمایت می‌کنند و سپس موانعی در اطراف بافت لثه یا دندان‌ها برای هدایت این رشد قرار می‌دهند. پس از اینکه پاکت‌های لثه به طور کامل تمیز و استریل شدند، یک غشای قابل جذب (غشاء) بین بافت لثه و ناحیه برش خورده ریشه دندان قرار می‌گیرد. این غشاء رشد مجدد استخوان را تضمین می‌کند.
